“Ik denk niet dat mijn zoon hoogbegaafd is, want hij is alles behalve een perfectionist.”
Oh.
Ik laat dit even zakken.
Er borrelen zoveel vragen in me op.
Zoals:
- Wat versta je onder perfectionisme?
- Hoe zou perfectionisme zich uiten?
- Is elk hoogbegaafd kind perfectionistisch?
Laat ik het daar even over hebben.
Wat is perfectionisme?
Perfectionisme is een persoonlijkheidskenmerk waarvan algemeen wordt aangenomen dat het betekent dat je jezelf hoge normen oplegt. Je streeft als het ware naar perfectie.
Over het algemeen heeft perfectionisme een negatieve bijklank. Behalve wanneer je op een sollicitatiegesprek moet aangeven wat je negatieve kanten zijn, en jij denkt leep te zijn door ‘ik ben wel vrij perfectionistisch’te zeggen.
Twee soorten perfectionisme
Nochtans hoeft perfectionisme niet altijd iets slecht te zijn. Het kan er ook voor zorgen dat je hoge standaarden hebt voor jezelf, en hier kracht uit haalt om steeds beter te willen doen. Dit wordt ook wel ‘prestatiegericht perfectionisme’ genoemd, en volgens sommige wetenschappelijke studies hangt dit samen met sterke prestaties en een hoger algemeen welbevinden.
Natuurlijk kan perfectionisme ook betekenen dat je heel erg bang wordt om fouten te maken, omdat je streeft naar iets dat in feite onhaalbaar is. Je gaat twijfelen aan je eigen mogelijkheden en dit kan je behoorlijk naar beneden halen. Deze vorm van perfectionisme wordt ‘zelfkritisch perfectionisme’ genoemd.
Is elk hoogbegaafd kind perfectionistisch?
Uit het onderzoek van Project Talent (zie bron) bleek dat cognitief sterke kinderen niét vaker last hadden van zelfkritisch perfectionisme dan andere kinderen. Op het vlak van prestatiegericht perfectionisme scoorden begaafde kinderen wel iets hoger.
Met andere woorden: er is een positieve en een negatieve variant van perfectionisme. Het is niet zo dat alle cognitief sterke kinderen sowieso perfectionistisch zijn.
Ja maar, wat als mijn kind wél perfectionistisch is?
De zelfkritische variant van perfectionisme kan bij alle kinderen voorkomen, en cognitief sterke kinderen zijn daar geen uitzondering op.
Er werd dan ook nagegaan wat de oorzaken zouden kunnen zijn van dit negatieve perfectionisme. Wat zorgt er nu voor dat een kind zichzelf zo een wurghoge lat oplegt en aan zichzelf gaat twijfelen?
Het antwoord? Je gaat het misschien niet zo graag lezen… Voor mij was het in elk geval een wake up call.
Maar het ligt grotendeels aan… de ouders.
Hoe ouders reageren op faal- en succeservaringen van hun kind is een belangrijke factor in het perfectionisme-verhaal. Door te weinig begrip te tonen bij fouten, heel hoge verwachtingen te hebben en aandacht en affectie afhankelijk te maken van de resultaten van het kind, werken ouders zelfkritische perfectionisme in de hand.
Help! En wat moeten we dan doen?
Je hiervan bewust zijn is al een grote stap.
- Mag je zelf fouten maken van jezelf? Hoe spreek je tegenover je kind én jezelf over fouten maken?
- Hoe belangrijk is de beste zijn voor jou?
- Zou het kunnen dat je wat minder aandacht besteed aan een kind dat je misschien wat teleurgesteld heeft met mindere punten op school? Of krijgt een kind net extra aandacht en affectie omwille van een heel goed rapport?
Beide gevallen kunnen je kind doen geloven dat affectie niet onvoorwaardelijk is, maar moet ‘afgekocht’ worden met goede prestaties. (Dat vond ik persoonlijk wel heftig, want wie trakteert er nu niet graag voor een super goed rapport?)
Door je bewust te zijn van deze valkuilen, kan je als ouder vermijden dat je kind fouten als de vijand gaat zien. En misschien, heel misschien, kan jij dat dan ook gaan leren.
Voor mij is het in elk geval al een interessant leerproces geweest (met vallen en opstaan, maar hey, ook hier geldt: fouten maken mag!).
Opmerkingen